Džubran Halil Džubran
Smatra se za jednog od najistaknutijih arapskih pisaca, kako svog vremena, tako i današnjeg, a sam njegov život, prožet susretima sa velikim umovima, slavnim ličnostima i izrazitim emotivnim amplitudama, učinio je podjednako zanimljivim i izvanrednim njegova pisana dela, kao i same okolnosti njihovog nastanka.
Priča proslavljenog libanskog pesnika, umetnika, filozofa, teologa i pisca počinje 1883. godine u Bšari, malom mestu koje se nalazi na stotinak kilometara od Bejruta. Već na samom početku svog života, imao je priliku da se upozna sa različitim okruženjima, budući da je odrastao u maronitskoj hrišćanskoj porodici, a sa druge strane, bio u kontaktu sa svetom islama, dominantnim u tom regionu. Nije išao u školu, već su ga maronitski sveštenici upoznavali sa Biblijom i arapskim jezikom. Porodične nedaće, primorale su ga da se preseli u Boston, u kojem započinje svoje kulturno i umetničko uzdizanje pod mentorstvom umetnika i fotografa Freda Holanda Deja. Tri godine kasnije, vraća se u domovinu, kako bi se dublje upoznao sa sopstvenim kulturnim nasleđem na institutu Al-Hikma, a nekoliko godina nakon toga upotpunjuje svoje obrazovanje na Akademiji umetnosti Julijan.
Sagledavajući život i delo Džubrana, dolazi se do zaključka da je nemoguće smestiti ga u kalup običnog pisca ili umetnika, s obzirom na njegovu pozamašnu reformatorsku delatnost, kako u samoj obnovi arapske književnosti, tako i u borbi za emancipaciju žena i podizanju nacionalne svesti. Nepokolebljiv i čvrst u svojim uverenjima, sebi svojstvenim izjavama izjašnjavao se po pitanju politike: „Gde je pravda u političkoj moći koja pogubi ubicu i zatvori lopova, a potom i sama maršira na susedne zemlje, ubijajući hiljade i pljačkajući same doline?“ Njegovi eseji, objavljivani su u Americi, u časopisu Al-Muhadžir, koji je bio lokalni list namenjen Arapima koji su migrirali u Ameriku, i u njima se uglavnom bavio socijalnim problemima u Libanu. Nije se tu zaustavio, već je dvadesetih godina minulog veka, zajedno sa drugim piscima mahdžera (arapski pisci koji su migrirali u Ameriku) osnovao čuveno Udruženje pera. Primarni cilj ove organizacije bio je promocija dela arapske književnosti, a njeni članovi, uz Džubrana, bili su i velikani poput Mihaila Nuejme, Ilije Abu Madija, Amina Rihanija. O njegovim naporima, usmerenim ka kulturnom i socijalnom uzdizanju svoje domovine svedoči i činjenica da je ostavio određenu svotu novca namenjenu razvoju obrazovanja u Libanu.
U Džubranovim delima, primetan je uticaj popularnih pisaca i pesnika poput Vilijama Šekspira, Fridriha Ničea, Fransisa Maraša, Žana Žaka Rusoa, ali i teških životnih okolnosti koje su ostavile dubok trag u njegovom biću i delima. Gubitak majke, sestre i brata, nesrećna ljubav i nemaština, davali su njegovim prvim radovima setne i melanholične tonove. Kako je vreme prolazilo, uticaj prethodno pomenutih književnika uzeo je maha, pa shodno tome njegova dela prožimaju sarkazam i romantičarski i duhovni elementi, kroz potragu za večnom mudrošću.
U prvoj fazi književnog stvaralaštva, pisao je na arapskom jeziku, a kasnije i na engleskom, koji je usavršio tokom boravka u Americi. Pisao je članke i brojne istraživačke radove, proznu poeziju i rimovanu prozu. Pored toga, bio je jedan od pionira kratke priče u arapskom svetu. Njegova najpoznatija dela su Pobunjeni dusi, Slomljena krila, Suze i smeh, Ludak, a celokupno Džubranovo stvaralaštvo, kulminiralo je objavljivanjem Proroka, njegove daleko najpoznatije knjige, kako u arapskom svetu, tako i na globalnoj sceni, koja je prevedena na više od 40 jezika i interesovanje za nju ne jenjava ni danas. Napisana u stilu poezije u prozi, knjiga govori o izvesnom proroku Al-Mustafi, koji neposredno pred povratak u svoju zemlju razgovara sa lokalnim stanovništvom, govoreći im o svakodnevnim aspektima života, kao što su ljubav, brak, sloboda, vera, moral i, konačno, smrt. Knjiga je prepuna duhovnih motiva, nerazdvojivosti dobra i zla, odiše mudrošću i mistikom karakterističnom za sufijske ideje. Napisana je na engleskom jeziku i izdata je u više od devet miliona primeraka.
Džubran je u drugoj polovini svog života imao ozbiljnih problema sa alkoholom i umro je 1931. godine od ciroze jetre, a kasnije je sahranjen u Libanu, jer je izrazio želju da počiva u domovini. Njegov doprinos i zaostavština su neprocenjivi, a duh spajanja Istoka i Zapada i dalje živi u njegovim delima. Njegova smrt je pogodila svet, a o tome možda najbolje svedoči list The New York Sun koji je na dan njegove smrti objavio naslov Prorok je mrtav.
Tekst: Pavle Jevtić